Auxilium:Declinatio Latina

Linguae Latinae porta

Declinatio nominum substantivorum

Linguae Latinae quinque declinationes nominum sunt.

Prima declinatio

Pleraque nomina substantiva huius declinationis feminini sunt generis, praeter nonnulla nomina virorum (ut Sulla, Dolabella) aut munerum (ut nauta, poëta). Nomina e Graeca declinatione prima item hic sumuntur.

f.	sing.	plur.
nom.	-a	-ae	I
gen.	-ae	-ārum	II
dat.	-ae	-īs	III
acc.	-am	-ās	IV
abl.	-ā	-īs	VI
voc.	-a	-ae	V

Nomina substantiva Graeca

Casus	Singularis			Pluralis
	Finientia in -e	Finientia in -es	Finientia in -as
Nominativus	-e	-es	-as	-ae
Vocativus	-e	-e	-a	-ae
Accusativus	-en	-en	-an / -am	-as
Genetivus	-es	-ae		-arum
Dativus	-ae			-is
Ablativus	-e	-a		-is

• Nonnulla nomina substantiva feminina in dativo ac ablativo suffixum -abus utuntur ad differendum e formis suis masculinis: Pater a filiis (masculinum) et filiabus (femininum) amatur.
• Suffixum genetivi pluralis -arum ab -um nonnunquam commutatum est: puellarum → puellum
• Antiquum suffixum genetivi singularis est -as; enuntiationis quam pater/mater familias ideo sunt.
• In poësi, suffixum -ae in -ai devenire potest: aquae → aquai

Exempla

• stēlla, -ae f.; rosa, -ae f.;
• nauta, -ae m.
• Rōma, -ae f. (cum locativo; singulare tantum)

f. sing. plur. nom. stēlla stēllae I gen. stēllae stēllārum II dat. stēllae stēllīs III acc. stēllam stēllās IV abl. stēllā stēllīs VI voc. stēlla stēllae V

f. sing. plur. nom. rosa rosae I gen. rosae rosārum II dat. rosae rosīs III acc. rosam rosās IV abl. rosā rosīs VI voc. rosa rosae V

m. sing. plur. nom. nauta nautae I gen. nautae nautārum II dat. nautae nautīs III acc. nautam nautās IV abl. nautā nautīs VI voc. nauta nautae V

f. sing. plur. nom. Rōma — I gen. Rōmae — II dat. Rōmae — III acc. Rōmam — IV abl. Rōmā — VI voc. Rōma — V­ loc. Rōmae — L

Nomina substantiva Graeca:

• nymphē, -ēs f.
• comētēs, -ae m. (etiam: cometa, -ae m.)
• xiphiās, -ae m.

f. sing. plur. nom. nymphē nymphae I gen. nymphēs nymphārum II dat. nymphae nymphīs III acc. nymphēn nympham nymphās IV abl. nymphē nymphīs VI voc. nymphē nymphae V

m. sing. plur. nom. comētēs comētae I gen. comētae comētārum II dat. comētae comētīs III acc. comētēn comētem comētās IV abl. comētē comētīs VI voc. comētē comētae V

m. sing. plur. nom. comēta comētae I gen. comētae comētārum II dat. comētae comētīs III acc. comētam comētās IV abl. comētā comētīs VI voc. comēta comētae V

f. sing. plur. nom. xiphiās xiphiae I gen. xiphiae xiphiārum II dat. xiphiae xiphiīs III acc. xiphiān xiphiās IV abl. xiphiā xiphiīs VI voc. xiphiā xiphiae V

Secunda Declinatio

Omnia nomina substantiva huis declinationis masculina (-us) aut neutra (-um), praeter illa quae sunt nomina arborum, gemmarum aut urbium.

Casus	Masculinum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	-us / – (r/er)	-i	-um	-a
Vocativus	-e (-i *) / – (r/er)	-i	-um	-a
Accusativus	-um	-os	-um	-a
Genetivus	-i	-orum	-i	-orum
Dativus	-o	-is	-o	-is
Ablativus	-o	-is	-o	-is

* ius → i, e.g. filius → fili.

• Haec declinatio quoque includit nomina substantiva (masculina, feminina aut neutra) e graece.
• Tria nomina neutra in -us finientia sunt, cuiae formae plurales non sunt confirmatae: virus, pelagus et vulgus.
• Duae varitates casus vocativi sunt:
  • Nonnullis nominibus vocativus in -us est: deus, chorus et agnus.
  • Nominibus finientibus in -ius nominativo, vocativus in -i est: filius, genius, et caetera.

Exempla

m. sing. plur. nom. mūrus mūrī I gen. mūrī mūrōrum II dat. mūrō mūrīs III acc. mūrum mūrōs IV abl. mūrō mūrīs VI voc. mūre mūrī V	m. sing. plur. nom. puer puerī I gen. puerī puerōrum II dat. puerō puerīs III acc. puerum puerōs IV abl. puerō puerīs VI voc. puer puerī V	m. sing. plur. nom. magister magistrī I gen. magistrī magistrōrum II dat. magistrō magistrīs III acc. magistrum magistrōs IV abl. magistrō magistrīs VI voc. magister magistrī V	n. sing. plur. nom. templum templa I gen. templī templōrum II dat. templō templīs III acc. templum templa IV abl. templō templīs VI voc. templum templa V
m. sing. plur. nom. atomus atomos atomī I gen. atomī atomōrum II dat. atomō atomīs III acc. atomum atomon atomōs IV abl. atomō atomīs VI voc. atome atomī V

Tertia Declinatio

Casus	Declinatio Imparisyllabica				Declinatio Parisyllabica
	Masculinum/Feminimum		Neutrum		Masculinum/Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	---	-es	---	-a	---	-es	---	-ia
Vocativus	---	-es	---	-a	---	-es	---	-ia
Accusativus	-em	-es	---	-a	-em	-es	---	-ia
Genetivus	-is	-um	-is	-um	-is	-ium	-is	-ium
Dativus	-i	-ibus	-i	-ibus	-i	-ibus	-i	-ibus
Ablativus	-e	-ibus	-e	-ibus	-e	-ibus	-i	-ibus

• Nonnullis imparisyllabis genetivus pluralis in -ium est: lis, litis; dos, dotis; mus,muris; etc.
• Nonnullis accusativus singularis in -im et ablativus singularis in -i sunt: turris,-is; puppis,-is; sitis,-is; vis,-is; tussis,-is; securis,-is; febris,-is.
• Animal, -is; calcar,-is et allia nomina neutra quae in -al/-ar finiunt quam parisyllaba habentur.

Exempla

n. sing. plur. nom. mare maria I gen. maris marium II dat. marī maribus III acc. mare maria IV abl. marī maribus VI voc. mare maria V	m. sing. plur. nom. canālis canālēs I gen. canālis canālium II dat. canālī canālibus III acc. canālem canālīm canālēs canālīs IV abl. canāle canālī canālibus VI voc. canālis canālēs V	f. sing. plur. nom. avis avēs I gen. avis avium II dat. avī avibus III acc. avem avēs avīs IV abl. ave avī avibus VI voc. avis avēs V
f. sing. plur. nom. flos florēs I gen. floris florum II dat. florī floribus III acc. florem florēs IV abl. flore floribus VI voc. flos florēs V	c. sing. plur. nom. homō hominēs I gen. hominis hominum II dat. hominī hominibus III acc. hominem hominēs IV abl. homine hominibus VI voc. homō hominēs V	n. sing. plur. nom. systēma systēmata I gen. systēmatis systēmatum II dat. systēmatī systēmatibus III acc. systēma systēmata IV abl. systēmate systēmatibus VI voc. systēma systēmata V

Quarta Declinatio

Casus	Masculinum/Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	-us	-us	-u	-ua
Vocativus	-us	-us	-u	-ua
Accusativus	-um	-us	-u	-ua
Genetivus	-us	-uum	-us	-uum
Dativus	-ui	-ibus	-u	-ibus
Ablativus	-u	-ibus	-u	-ibus

• Nonnulla nomina substantiva litteram u in dativo ablativoque pluralibus conservant, saepe ad differendum e nomina tertiae declinationis:
  • artubus; e nomine artus, -us / artibus; e nomine ars, artis
  • arcubus; e nomine arcus, -us / arcibus; e nomine arx, arcis
  • partubus; e nomine partus, -us / partibus; e nomine pars, partis

Exempla

m. sing. plur. nom. manus manūs I gen. manūs manuum II dat. manuī manibus III acc. manum manūs IV abl. manū manibus VI voc. manus manūs V

m. sing. plur. nom. arcus arcūs I gen. arcūs arcuum II dat. arcuī arcubus III acc. arcum arcūs IV abl. arcū arcubus VI voc. arcus arcūs V

n. sing. plur. nom. cornū cornua I gen. cornūs cornuum II dat. cornū cornibus III acc. cornū cornua IV abl. cornū cornibus VI voc. cornū cornua V

Quinta Declinatio

Omnia sunt feminina, praeter nomen substantivum dies quod utrum masculinum femininumque sed cum significatione dissimile.

Casus	Singularis	Pluralis
Nominativus	-es	-es
Vocativus	-es	-es
Accusativus	-em	-es
Genetivus	-ei	-erum
Dativus	-ei	-ebus
Ablativus	-e	-ebus

• Solis nominibus res et dies declinatio completa est quoniam plera nomina huis declinationis abstracta sunt et igitur ea solo singulare inveniuntur.

Exempla

mf. sing. plur. nom. diēs diēs I gen. diēī diērum II dat. diēī diēbus III acc. diem diēs IV abl. diē diēbus VI voc. diēs diēs V

f. sing. plur. nom. rēs rēs I gen. reī rērum II dat. reī rēbus III acc. rem rēs IV abl. rē rēbus VI voc. rēs rēs V

Declinatio nominum adjectivorum

Linguae latinae tres classes nominum adjectivorum sunt, quae cum nomine substantivo in genu, numero et casu concordare debent.

Prima Classis

Adiectiva huius classis trium terminationum quoque appellata quoniam unam omni genui habent in nominativo singulare: -us (masculino), -a (feminino) et -um (neutro). Declinantur secundum exemplum nominum primae (sola feminina) et secundae (masculina neutraque) declinationum.

Casus	Masculinum		Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	-us/-r	-i	-a	-ae	-um	-a
Vocativus	-e/-r	-i	-a	-ae	-um	-a
Accusativus	-um	-os	-am	-as	-um	-a
Genetivus	-i	-orum	-ae	-arum	-i	-orum
Dativus	-o	-is	-ae	-is	-o	-is
Ablativus	-o	-is	-a	-is	-o	-is

Exempla

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	bonus	bona	bonum	nom.	bonī	bonae	bona
gen.	bonī	bonae	bonī	gen.	bonōrum	bonārum	bonōrum
dat.	bonō	bonae	bonō	dat.	bonīs	bonīs	bonīs
acc.	bonum	bonam	bonum	acc.	bonōs	bonās	bona
abl.	bonō	bonā	bonō	abl.	bonīs	bonīs	bonīs
voc.	bone	bona	bonum	voc.	bonī	bonae	bona

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	pulcher	pulchra	pulchrum	nom.	pulchrī	pulchrae	pulchra
gen.	pulchrī	pulchrae	pulchrī	gen.	pulchrōrum	pulchrārum	pulchrōrum
dat.	pulchrō	pulchrae	pulchrō	dat.	pulchrīs	pulchrīs	pulchrīs
acc.	pulchrum	pulchram	pulchrum	acc.	pulchrōs	pulchrās	pulchra
abl.	pulchrō	pulchrā	pulchrō	abl.	pulchrīs	pulchrīs	pulchrīs
voc.	pulcher	pulchra	pulchrum	voc.	pulchrī	pulchrae	pulchra

Secunda Classis

Omnia secundum exemplum nominum declinationis tertiae parisyllabicae declinantur. Tres subclasses sunt:

Adiectiva unius terminationis

Unam terminationem habent omnibus genibus in nominativo singulare. Huius declinationis adiectiva finientia in -ns (V.G.:prudens, prudentis), -ox (V.G.:ferox, ferocis), -ax (V.G.:audax, audacis) et -ix (V.G.:felix, felicis).

Casus	Masculinum/Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	---	-es	---	-ia
Vocativus	---	-es	---	-ia
Accusativus	-em	-es	---	-ia
Genetivus	-is	-ium	-is	-ium
Dativus	-i	-ibus	-i	-ibus
Ablativus	-e/-i	-ibus	-i	-ibus

Exempla

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	audāx	audāx	audāx	nom.	audācēs	audācēs	audācia
gen.	audācis	audācis	audācis	gen.	audācium	audācium	audācium
dat.	audācī	audācī	audācī	dat.	audācibus	audācibus	audācibus
acc.	audācem	audācem	audāx	acc.	audācēs	audācēs	audācia
abl.	audācī audāce	audācī audāce	audācī audāce	abl.	audācibus	audācibus	audācibus
voc.	audāx	audāx	audāx	voc.	audācēs	audācēs	audācia

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	ferōx	ferōx	ferōx	nom.	ferōcēs	ferōcēs	ferōcia
gen.	ferōcis	ferōcis	ferōcis	gen.	ferōcium	ferōcium	ferōcium
dat.	ferōcī	ferōcī	ferōcī	dat.	ferōcibus	ferōcibus	ferōcibus
acc.	ferōcem	ferōcem	ferōx	acc.	ferōcēs	ferōcēs	ferōcia
abl.	ferōcī ferōce	ferōcī ferōce	ferōcī ferōce	abl.	ferōcibus	ferōcibus	ferōcibus
voc.	ferōx	ferōx	ferōx	voc.	ferōcēs	ferōcēs	ferōcia

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	fēlīx	fēlīx	fēlīx	nom.	fēlīcēs	fēlīcēs	fēlīcia
gen.	fēlīcis	fēlīcis	fēlīcis	gen.	fēlīcium	fēlīcium	fēlīcium
dat.	fēlīcī	fēlīcī	fēlīcī	dat.	fēlīcibus	fēlīcibus	fēlīcibus
acc.	fēlīcem	fēlīcem	fēlīx	acc.	fēlīcēs	fēlīcēs	fēlīcia
abl.	fēlīcī fēlīce	fēlīcī fēlīce	fēlīcī fēlīce	abl.	fēlīcibus	fēlīcibus	fēlīcibus
voc.	fēlīx	fēlīx	fēlīx	voc.	fēlīcēs	fēlīcēs	fēlīcia

Adiectiva duarum terminationum

Istibus duae terminationes in nominativo singulare sunt: alius genibus masculinis femininisque (-is), alius genui neutro (-e).

Casus	Masculinum/Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	-is	-es	-e	-ia
Vocativus	-is	-es	-e	-ia
Accusativus	-em	-es	-e	-ia
Genetivus	-is	-ium	-is	-ium
Dativus	-i	-ibus	-i	-ibus
Ablativus	-e/-i	-ibus	-i	-ibus

Adiectiva trium terminationum

Tres terminationes omni genui habent in nominativo singulare.

Casus	Masculinum		Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	-er	-res	-ris	-res	-re	-ria
Vocativus	-er	-res	-ris	-res	-re	-ria
Accusativus	-rem	-res	-rem	-res	-re	-ria
Genetivus	-ris	-rium	-ris	-rium	-ris	-rium
Dativus	-ri	-ribus	-ri	-ribus	-ri	-ribus
Ablativus	-re/-ri	-ribus	-re/-ri	-ribus	-ri	-ribus

• Thema eorundem adiectivorum adquisitum ex forma singulare genetiva sine suffixo -is: acris → acr- (thema adiectivi)

Exempla

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	ācer	ācris	ācre	nom.	ācrēs	ācrēs	ācria
gen.	ācris	ācris	ācris	gen.	ācrium	ācrium	ācrium
dat.	ācrī	ācrī	ācrī	dat.	ācribus	ācribus	ācribus
acc.	ācrem	ācrem	ācre	acc.	ācrēs	ācrēs	ācria
abl.	ācrī	ācrī	ācrī	abl.	ācribus	ācribus	ācribus
voc.	ācer	ācris	ācre	voc.	ācrēs	ācrēs	ācria

Tertia Classis

Adiectivis huius classis una terminatio in nominativo singulare est omnibus genibus. Secundum exemplum nominum declinationis tertiae imparisyllabicae declinantur.

Casus	Masculinum/Feminimum		Neutrum
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	---	-es	---	-a
Vocativus	---	-es	---	-a
Accusativus	-em	-es	---	-a
Genetivus	-is	-um	-is	-um
Dativus	-i	-ibus	-i	-ibus
Ablativus	-e	-ibus	-e	-ibus

Exempla

positivus singularis				positivus pluralis
cas.	masc.	fem.	neut.	cas.	masc.	fem.	neut.
nom.	vetus	vetus	vetus	nom.	veterēs	veterēs	vetera
gen.	veteris	veteris	veteris	gen.	veterum	veterum	veterum
dat.	veterī	veterī	veterī	dat.	veteribus	veteribus	veteribus
acc.	veterem	veterem	vetus	acc.	veterēs	veterēs	vetera
abl.	vetere	vetere	vetere	abl.	veteribus	veteribus	veteribus
voc.	vetus	vetus	vetus	voc.	veterēs	veterēs	vetera