sum (notatio)

Tempus praesens

Formae praesentes huius verbi praeter sunt non directo a radice Indeuropaea *H₁es- (Sihler, 1995, §491 et seqq., Watkins, 2000, p. 24) derivant sed per formas encliticas, ut Plautinas factu'st, facta'st, factum'st (factus est, facta est, factum est). Propterea e- initiale non originale est. Confer etiam formam esum per imitationem apud Varronem (Sihler, 1995, §492).

	sing.	plur.
I.	*H₁és-mi → *-s-m → sum	*H₁s-més → *H₁s-mós → *mos † → sumus
II.	*H₁és-si ‡ → -s-s (per analogiam) → ēs (= *ess, Plaut., Ter.) → es	*H₁s-té → *s-te/is → estis
III.	*H₁és-te ← -s-t (Plaut.) ← est	*H₁s-énti ← *H₁s-ónti ← sunt

† Ut mirus pro *smīros.

‡ Pro **H₁és-si, cf. formam Palaeograecam εἶ (ei) et Sanscritam असि (asi).

su- in sum (pro *sem) et sumus (pro *mus) venit a su- in sunt.

Tempus praeteritum

Formae imperfectae derivant ab *H₁es-ā-, cuius *-ā- idem -ā- quod in -bā- aliorum verborum imperfectorum est.

	sing.	plur.
I.	*H₁es-ā-m > *esām > eram	*H₁es-ā-mes > *esāmos > erāmus
II.	*H₁es-ā-s > *esās > erās	*H₁es-ā-te > *esāte/is > erātis
III.	*H₁es-ā-t > *esāt > erat	*H₁es-ā-nti > *esānti > erant

Formae perfectae a radice *bhū- derivant; hae formae non Indeuropaeae sed creationes Latinae sunt. Ab origine haec radix Latine fū- erat, sed vocalis ante vocalem corripitur, et fŭ- afferebatur etiam ante consonantes (e.g., in fŭturus).

Tempus futurum

Forma futura Latina, pro sum tamquam aliis verbis, a modo subiunctivo Indeuropaeo derivat.

	sing.	plur.
I.	*H₁es-o-H₂ > *esō > erō	*H₁es-o-mos > *esomos > erimus
II.	*H₁es-e-si > *esesi > eris	*H₁es-e-te > *esete/is > eritis
III.	*H₁es-e-ti > *eseti > erit	*H₁es-o-nti > *esonti > erunt

Modus subiunctivus

Formae modi subiunctivi Latinus a modo optativo Indeuropaeo derivant:

	sing.	plur.
I.	*H₁s-iéH₁-m > antiq. siem > sim	*H₁s-iH₁-mé > sīmus
II.	*H₁s-iéH₁-s > antiq. siēs > sīs	*H₁s-iH₁-té > sītis
III.	*H₁s-iéH₁-t > antiq. siet > sit	*H₁s-iH₁-ént > antiq. sient > sint